Mojżesz Isserles - Remu

Przedwczoraj, 33 dnia liczenia omeru (Lag baOmer), przypadała rocznica śmierci rabina Mojżesza Isserlesa, znanego jako Rama, Remu, bądź Remo (w zależności od przyjętego sposobu wymowy).Poniżej fragment biogramu r. Isserlesa zaczerpnięty z książki H. Halkowskiego "Żydowski Kraków - legendy i ludzie" wydanej przez Wydawnictwo Austeria:

Mojżesz (ben Israel) Isserles (zm. 1572), zwany RaMA, ReMA albo ReMU (co jest galicyjską formą wymowy akronimu utworzonego od Rabi Mosze Isserles) – najsłynniejszy żydowski uczony w Polsce, naczelny rabin krakowskiej gminy żydowskiej i rektor krakowskiej jesziwy. Autor wielu dzieł z zakresu żydowskiego religijnego prawa, a także natury religijnej i filozoficznej; najwybitniejszy aszkenazyjski kodyfikator prawa.
Rodzina rabina Mojżesza Isserlesa pochodziła z Regensburga (Ratyzbony) w Bawarii. Jego ojciec, Izrael Isserl, był bankierem i bogatym kupcem; prowadził rozległe interesy w Koronie i na Litwie (dokąd często jeździł, towarzysząc dworowi króla Zygmunta Augusta). Mojżesz Isserles urodził się w Krakowie pomiędzy rokiem 1520 a 1525 (choć według innych źródeł nawet w 1530 roku). Studiował w Lublinie, w jesziwie prowadzonej przez rabina Szaloma Szachne (ucznia rabina Jakuba Polaka). Pierwsza żona ReMU, Gołda, była córką jego nauczyciela.
Po powrocie do Krakowa został wybrany naczelnym rabinem Krakowa. [...] Korzystając z funduszy rodziny, Mojżesz Isserles założył w Krakowie jesziwę, która wkrótce zdobyła sławę w całym żydowskim świecie. Przybywali do niej wtedy na naukę żydowscy studenci nie tylko z terenu Polski, ale i z innych regionów Europy środkowej i wschodniej, np. pochodzący z Niemiec i działający później w Pradze słynny historyk, matematyk i astronom Dawid (ben Szlomo) Gans (1541–1613), czy też tacy wybitni polscy rabini jak Mordechaj (ben Abraham) Jaffe z Poznania (zwany Lewusz, ok. 1535–1612), i Joszua (ben Aleksander) Falk haKohen (Katz) ze Lwowa (ok. 1555–1614). Rabin Mojżesz Isserles był uznanym autorytetem w kwestiach halachy – zwracano się do niego o opinię z różnych stron żydowskiego świata; jego responsa rabiniczne wydane zostały w Krakowie w 1640 roku. Poza studiowaniem Tory i Talmudu zajmował się on także filozofią, astronomią, historią i kabałą, co wytykali mu niektórzy współcześni (między innymi spokrewniony z nim wybitny lubelski rabin Salomon Luria – MaHaRSzaL, który oskarżył go o to, iż z powodu nadmiernego zajmowania się świeckimi naukami zaniedbuje wiedzę o hebrajskiej gramatyce). Był także soferem i wiadomo, że własnoręcznie napisał zwój Tory.
W 1552 roku zmarły młoda żona rabina Mojżesza Isserlesa i jego matka Dina Malka. Izrael Isserl ufundował wówczas – dla uczczenia ich pamięci – synagogę, wtedy nazywaną Synagogą Nową, a obecnie (od imienia jego sławnego syna) – Synagogą ReMU. Druga żona Mojżesza Isserlesa była siostrą rabina Józefa Katza (Józef ben Mordechaj Gerszom haKohen, 1510‒1591), autora dzieła Szeerit Josef, wybitnego specjalisty od żydowskiego prawa związanego z kwestiami finansowymi i handlowymi, który po śmierci swojego szwagra został rektorem krakowskiej jesziwy i przewodniczącym beit dinu (sądu rabinackiego).
Pomimo stosunkowo krótkiego życia rabin Mojżesz Isserles był autorem wielu dzieł. Najbardziej istotna jest rola Mojżesza Isserlesa jako kodyfikatora żydowskiego prawa. W owym czasie mieszkający w mieście Cfat (Safed) w Górnej Galilei rabin Józef Karo (1488‒1575) ułożył zaakceptowany powszechnie przez Żydów kodeks religijnego prawa. Jako że był on Sefardyjczykiem, przepisy zawarte w obu jego dziełach – w Beit Josef  [„Dom Józefa”, Wenecja i Sabbionetta 1550‒1559], napisanym w formie komentarza do Arbaa Turim rabina Jakuba ben Aszera, i w opartym na nim samodzielnym kodeksie Szulchan Aruch [„Nakryty stół”, Wenecja 1565] – nie wyrażają poglądów aszkenazyjskich uczonych, ani tym bardziej żadnych aszkenazyjskich zwyczajów; opierają się one bowiem całkowicie na dziełach trzech uczonych: Izaaka Alfasi (RIFa), Mojżesza ben Majmona – Majmonidesa (RaMBaMa) i Aszera ben Jechiela (ROsza), który był ojcem rabina Jakuba ben Aszera (Baal haTurim). Mojżesz Isserles przygotowywał się podobno wówczas do ułożenia podobnego kodeksu; jednak po zapoznaniu się z pracami Józefa Karo, zmienił decyzję i postanowił?– zamiast pisania własnego dzieła – przystosować je dla Żydów aszkenazyjskich, tworząc do niego komentarz-uzupełnienie; tak powstała HaMapa [„Obrus”, Kraków 1571], oparta na wcześniej napisanym Darchei Mosze ([„Drogi Mojżesza”], za życia Mojżesza Isserlesa wyszły tylko części tego dzieła; pierwsze pełne wydanie: Berlin 1702‒1703), będącym komentem do Arbaa Turim. Jako wspólne dzieło Józefa Karo i Mojżesza Isserlesa, stał się Szulchan Aruch „wyrocznią żydowskiego życia”. Kodyfikacja prawa umożliwiała organizację życia autonomicznych, samorządnych gmin żydowskich, co w ówczesnych warunkach było dla Żydów w Polsce koniecznością.
[...]
Dzieło Mojżesza Isserlesa miało też kluczowe znaczenie w ustalaniu relacji pomiędzy halachą – powszechnie obowiązującym prawem, a minhagim – lokalnymi zwyczajami.
Rabin Mojżesz Isserles zmarł w 33 dniu liczenia Omeru (czyli w dzień święta Lag baOmer) w 1572 roku. Dla pobożnych Żydów, którzy pielgrzymują na jego grób na starym żydowskim cmentarzu w Krakowie, jest on kimś ciągle żywym – po dziś dzień bowiem kierują się spisanymi przez niego zaleceniami w każdej chwili swojego życia. Na jego nagrobku napisano MiMosze ad Mosze lo kam keMosze beIsrael – „Od Mojżesza do Mojżesza nie powstał nikt taki jak ten Mojżesz w Izraelu”. Jest to oczywiste nawiązanie do końcowych słów Tory (Księga Dwarim [Powtórzonego Prawa] 34:10), mówiących, że nie powstał więcej w Izraelu prorok podobny do Mojżesza. Taki sam napis znajdował się kiedyś na domniemanym grobie RaMBaMa – rabina Mosze ben Majmona – Majmonidesa w Twerii (Tyberiadzie) nad Jeziorem Galilejskim. Jak widzimy z tego napisu, polscy Żydzi porównywali Mojżesza Isserlesa z Mojżeszem Majmonidesem, a pośrednio także – toutes proportions gardées – z Mosze Rabenu, z biblijnym Mojżeszem.

Podobne posty